ಕರ್ನಾಟಕದ ತುತ್ತ ತುದಿಯ ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ದಖ್ಖನ್‌ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮೆರೆದಾಡಿದ ಭವ್ಯ ಪರಂಪರೆಯುಳ್ಳ, ಸಿಂಧರ, ಕಲ್ಯಾಣ, ಚಾಲುಕ್ಯರ, ಬಹಮನಿ ಅರಸರ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕ್ರಾಂತಿಯ ರೂವಾರಿ ಬಸವಣ್ಣ ಮತ್ತಿತರ ಶರಣರ ಕರ್ಮ ಭೂಮಿಯಾಗಿರುವ ಮತ್ತು ಉತ್ತಮ ಹವಾಗುಣ ಹೊಂದಿರುವ ಪುಟ್ಟ ಜಿಲ್ಲೆಯೇ ಬೀದರ್ ( Bidar Fort) . ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ನಿಜಾಮಾಬಾದ್‌, ಮದಕ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಿಂದಲೂ ಉತ್ತರ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜ್ಯದ ಸಾಂದೇಡ, ಲಾತೂರ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಿಂದಲೂ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಗುಲ್ಬರ್ಗಾ ಜಿಲ್ಲೆಯಿಂದ ಆವೃತ್ತವಾಗಿದೆ. ಬೀದರ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದರೂ ಈ ಜಿಲ್ಲೆಗೆ ಉಜ್ವಲ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪರಂಪರೆಯಿದೆ. ಸಾಮ್ರಾಟ, ಮೌರ್ಯ, ಶಾತವಾಹನ, ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ, ಕಲ್ಯಾಣ, ಚಾಲುಕ್ಯ, ಕಾಕತೀಯ, ಖಿಲ್ಜಿ ಹಾಗೂ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ ನಿಜಾಮರ ಆಡಳಿತಕ್ಕೊಳಪಟ್ಟಿದ್ದ ಈ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನ ಜನಾಂಗಗಳ ಕಲೆ, ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳಿವೆ. ಪುರಾತನ ಕಾಲದ ನಳಮಹಾರಾಜನು ಆಳ್ವಿಕೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ವಿದರ್ಭವೇ ಈ ಬಿದರೆ ಹಾಗೂ ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬರುವ ವಿದುರ ನಗರವೇ ಈ ಬೀದರ್ ಎಂಬ ಊಹೆಗಳಿವೆ. ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ಬಿದನೂರು ಎಂದು ಈ ಊರನ್ನು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಕಾಲ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಬಿದಿರು ಬೆಳೆಯುವ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಬಿದಿರು, ಬಿದಿರೆ, ಬಿದಿನೂರು ಎಂಬ ಹೆಸರಿದ್ದಿರಬಹುದೆಂಬುದು ಇನ್ನೊಂದು ಊಹೆ. ಮುಸ್ಲಿಂ ಅರಸರ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಅಹಮದಾಬಾದ್‌ ಬೀದರ್ -ಮೊಹಮ್ಮದಾಬಾದ್‌ ಬೀದರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು ಈಗ ಬೀದರ್ ಆಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದೆ. ( Bidar Fort)
- ಬೀದರ್ ಕೋಟೆ ( Bidar Fort)
ಬೀದರ್ ಕೋಟೆಯ ಮಹಾದ್ವಾರ ಶಾರ್ಜಾ ದರವಾಜಾದ ಕಮಾನಿನ ಮೇಲೆ ಎಡ-ಬಲಕ್ಕೆ ಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಿದ ಹುಲಿಗಳ ಚಿತ್ರಗಳಿವೆ. ಕೋಟೆಯ ಒಳಗೆ ಕಾಲಿಡುತ್ತಲೇ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಗಗನ್ ಮಹಲ್ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಗಗನ್ ಮಹಲ್ ಅರಸರ ವಾಸದ ಮನೆಯಾಗಿತ್ತು…
ಬೀದರ್ ಅಂದರೇನೆ ಹಾಗೆ. ಅದೊಂದು ಕೋಟೆ ( Bidar Fort) ಕೊತ್ತಲಗಳ, ಪ್ರಾಚೀನ ಇತಿಹಾಸವುಳ್ಳ, ಪ್ರೇಕ್ಷಣೀಯ ಸ್ಥಳಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ತಾಣ. ಇವುಗಳೆಲ್ಲವುಗಳಿಗೂ ಮುಕುಟ ಪ್ರಾಯದಂತಿಗೆ ಬೀದರ್‌ನ ಕೋಟೆ. ಈ ಕೋಟೆ, ಅರಮನೆ, ಸುಂದರ ಮಹಲು, ಬಸದಿ, ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ, ಶಾಸನ ಹೀಗೆ ಮುಂತಾದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಂಪತ್ತುಗಳನ್ನು ತನ್ನೊಡಲಿನಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದೆ.
ಬೀದರ್ ಕೋಟೆಯ ಮಹಾದ್ವಾರ ಶಾರ್ಜಾ ದರವಾಜಾದ ಕಮಾನಿನ ಮೇಲೆ ಎಡ-ಬಲಕ್ಕೆ ಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಿದ ಹುಲಿಗಳ ಚಿತ್ರಗಳಿವೆ. ಕೋಟೆಯ ಒಳಗೆ ಕಾಲಿಡುತ್ತಲೇ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಗಗನ್ ಮಹಲ್ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಗಗನ್ ಮಹಲ್ ಅರಸರ ವಾಸದ ಮನೆಯಾಗಿತ್ತು. ಇದೊಂದು ಬಹುಮಹಡಿ ಕಟ್ಟಡ. ಇದಕ್ಕೆ ತರ್ಕಶ್ ಮಹಲ್, ಝನಾನಾ ಎಂಬ ಹೆಸರುಗಳೂ ಇವೆ.
ಈ ಕಟ್ಟಡದಲ್ಲಿ ನೂರಾರು ಕೊಠಡಿಗಳುಳ್ಳ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ನೆಲಮಹಡಿ ಇದ್ದು ಅದನ್ನು ಹಜಾರ ಮಹಲ್ ಎದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಗಗನ್ ಮಹಲ್ ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಇರುವ ಮಸೀದಿಯಲ್ಲಿ ಹದಿನಾರು ಕಂಬಗಳು ಸಾಲಾಗಿ ಇರುವುದರಿಂದ ಇದಕ್ಕೆ ಸೋಲಾಹ-ಕಂಬ ಮಸೀದಿಯೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಈ ಮಸೀದಿಯೂ 300 ಅಡಿ ಉದ್ದವಿದ್ದು ಒಳಗಡೆ 60 ಕಂಬಗಳಿವೆ. ಬಹುಮನಿ ಅರಸರು ಈ ಮಸೀದಿಯಲ್ಲಿ ನಮಾಜ್ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.
ರಂಗಿನ ಮಹಲ್
ರಂಗಿನ ಮಹಲ್ ಕಟ್ಟಡವು ಅಂದಿನ ಕಾಲದ ಅರಸರ ಅತಿಥಿ ಕೋಣೆಯಾಗಿತ್ತು. ಈ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಪರ್ಶಿಯನ್ ಮತ್ತು ಬಿದ್ರಿ ಕಲೆಯನ್ನು ಬಳಸಿ ಕಟ್ಟಲಾಗಿದ್ದು, ಬರೀದ್ ಶಾಹ್‌ನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಹತ್ತು ಹಲವು ಕೋಣೆಗಳಿಂದ ‘ಟೀರವುಡ್‌’ ಬಳಸಿ ಇದರ ಮಾಳಿಗೆ ಹಾಕಲಾಗಿದೆ. ಇನ್ನು ಇಲ್ಲಿರುವ ಗವಾನ ಮದರಸಾವು ಬಹುಮನಿ ಅರಸರ ಕಾಲದ ‘ವಿದ್ಯಾಕೇಂದ್ರ’ 1472ರಲ್ಲೇ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿದೆ. (Bidar Fort)
- ಅಷ್ಟೂರು: ಬಹಮನಿ ರಾಜರ ಮರಣಾನಂತರ ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವೇ ಸ್ಮಾರಕಮಾಡಲು ಭವ್ಯವಾದ ಗೋರಿಗಳನ್ನು ಈಜಿಪ್ಟಿನ ಫೇರೋಗಳ ಹಾಗೆ ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. 12 ಭವ್ಯವಾದ ಸಮಾಧಿಗಳು ಬೀದರ್‌ನ ಪೂರ್ವದ ಅಷ್ಟೂರಿನಲ್ಲಿವೆ. ಈ ಪೈಕಿ ಅಹಮದ್ ಷಾ ಮತ್ತು ಅಲಾವುದ್ದೀನ್ ಷಾ II ರ ಸಮಾಧಿಗಳು ಭವ್ಯತೆಯ ಪತೀಕವಾಗಿವೆ.
- ಬಸವಕಲ್ಯಾಣ:ಕಲ್ಯಾಣಿ ಚಾಲುಕ್ಯರ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದ ಬಸವಕಲ್ಯಾಣ ಬೀದರ ದಿಂದ 80 ಕಿ.ಮೀ. ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಧಾರ್ಮಿಕ ಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನು 12ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಕೈಗೊಂಡ ಬಸವೇಶ್ವರರ ಕರ್ಮಭೂಮಿಯಾಗಿತ್ತು. ಅವರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ಸ್ಥಳವು ಕಲಿಕೆಗೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ವರ್ಗವಾಗಿತ್ತು. ಬಸವೇಶ್ವರ ಜೊತೆ ಅಲ್ಲಮ ಪ್ರಭು, ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿ, ಚನ್ನಬಸವಣ್ಣ ಹಾಗೂ ಸಿದ್ದರಾಮ ಹಲವು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಭೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಗೋಷ್ಠಿಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. ಚಾಲುಕ್ಯರ ಕೋಟೆ, ಹಾಗೆಯೇ ಇಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಗುಹೆಗಳು ಮತ್ತು ಇತರೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮಹತ್ವದ ಸ್ಥಳಗಳಿವೆ.
- ಜಲಸಂಗಿ:ಹುಮ್ನಾಬಾದ್ ಹತ್ತಿರದ ಪುರಾತನ ಹಳ್ಳಿ. ವಿರಾಟ ರಾಜ ಮತ್ತು ಪಾಂಡವರ ಸಹೋದರರು ಈ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಇದ್ದರು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.
- ಗಗನ್ ಮಹಲ್ : ಬಹಮನಿ ರಾಜರು ಮತ್ತು ಬಾರಿದ್ ಶಾಹಿ ಅರಸರು ಈ ಅರಮನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿದರು. ಇದರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಸಭಾಂಗಣಗಳಿವೆ. ಒಂದನ್ನು ಅರಸರು ಮತ್ತೊಂದು ಜವಾನರು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.
- ದಿವಾನ್-ಇ-ಆಮ್ : ಈ ಸಭಾಂಗಣವನ್ನು ಜಾಲಿ ಮಹಲ್ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ ಇದಕ್ಕೆ ಎರಡು ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರಗಳಿವೆ, ಒಂದು ಪೂರ್ವ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿದ್ದರೆ ಮತ್ತೊಂದು ಪಶ್ಚಿಮ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಮುಖ್ಯ ಸಭಾಂಗಣದ ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಕೊಠಡಿಗಳಿವೆ.ಮುಖ್ಯವಾದ ಕೋಣೆಯು ರಾಜರ ಕೊನೆಯಾಗಿದ್ದು, ಜನರು ಸಭೆಗೆ ಸೇರುವ ಮೊದಲು ರಾಜನು ಇಲ್ಲಿ ಕುಳಿತುಕೊಂಡಿದ್ದ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
- ತಾಕತ್ ಮಹಲ್(ಸಿಂಹಾಸನ ಅರಮನೆ ):ಈ ಅರಮನೆಯು ಎತ್ತರವಾದ ಗೋಪುರ ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಹಾಗೂ ಎರಡು ಬದಿಯ ಮಂಟಪಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ .ಇದು ವಿಶಾಲವಾದ ಸಭಾಂಗಣವನ್ನು,, ಅದರ ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನನ ರಾಜಮನೆತನವಾಗಿತ್ತು. ತಾಕತ್ ಮಹಲ್ ಕೆತ್ತನೆಗಳು ಮತ್ತು ಸೊಗಸಾದ ಮೇಲ್ಮೈ ಅಲಂಕಾರಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಒಂದು ಹಳ್ಳಿಗಾಡಿನ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿದೆ. ಹಲವಾರು ಬಹಮನಿ ಮತ್ತು ಬರೀದ್ ಶಾಹಿ ಸುಲ್ತಾನರ ಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕಗಳು ಇಲ್ಲಿ ನಡೆದವು.
- ತರ್ಕಶ್ ಮಹಲ್: ಸುಲ್ತಾನ ಟರ್ಕಿಶ್ ಹೆಂಡತಿಯ ನಿವಾಸವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಈ ಅರಮನೆಯನ್ನು ನಂತರ ಬಾರೀದ್ ಶಾ ಆಡಳಿತಗಾರರು ದೊಡ್ಡ ಮೊಲಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರು.ಅರಮನೆಯ ಗೋಡೆಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಅಲಂಕೃತವಾಗಿತ್ತು ಅದರ ಕೆತ್ತನೆಯ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ.
- ರಂಗೀನ್ ಮಹಲ್:ಬಣ್ಣದ ಅರಮನೆ ಎಂದೇ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ರಂಗಿನ್ ಮಹಲ್ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದರೂ ಸೊಗಸಾದ ಅರಮನೆಯಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ಕಲಾತ್ಮಕ ಗುಣಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಇದರ ಗೋಡೆಗಳನ್ನು ಮೂಲತಃ ವಿವಿಧ ಬಣ್ಣಗಳ ಅಂಚುಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಸೊಗಸಾದ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಫಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಈ ಮಹಲ್ನ ಗೋಡೆಗಳು ತುಂಬಾ ದಪ್ಪವಾಗಿದ್ದು ಕಪ್ಪು ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು ಇದು ವಿಶಿಷ್ಟ ರಚನೆಯಾಗಿದೆ.
ಇದನ್ನೂ ಓದಿ : ಚಿತ್ರದುರ್ಗದಲ್ಲಿ ನೀವು ನೋಡಲೇಬೇಕಾದ ತಾಣಗಳಿವು
- ಶಾಹಿ ಮಾಲ್ಬಖ್ (ರಾಯಲ್ ಕಿಚನ್): ಇದು ರಂಗೀನ್ ಮಹಲ್ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಮೂಲತಃ ರಾಜಕುಮಾರ ಅಥವಾ ಕೆಲವು ರಾಜಮನೆತನದ ನಿವಾಸವಾಗಿತ್ತು. ಕೆಲ ಕಾಲ ಕಳೆದ ನಂತರ ಇದು ರಾಜರ ಅಡುಗೆ ಮನೆಯಾಗಿ ಬದಲಾಯಿತು.
- ಶಾಹಿ ಹಮಾಮ್ (ರಾಯಲ್ ಬಾತ್): ರಾಯಲ್ ಕಿಚನ್ ಬಳಿ ಇದೆ ಶಾಹಿ ಹಮಾಮ್, ಅಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ರಾಜರು ಇಲ್ಲಿ ಸುಗಂಧ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿದರು. ಲಾಲ್ ಬಾಗ್ (ಕೆಂಪು ಉದ್ಯಾನ) ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಇಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ಕೆಂಪು ಹೂವುಗಳೊಂದಿಗೆ ಅದರ ಸುಂದರವಾದ ವಿನ್ಯಾಸದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಇದನ್ನು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ.
- ಸೋಲಾ ಖಂಬಾ ಮಸೀದಿ (16 ಕಂಬದ ಮಸೀದಿ): ಲಾಲ್ ಬಾಗ್‌ನ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ, ಇದನ್ನು ಕ್ರಿ.ಶ 1423-24ರಲ್ಲಿ ಕುಬ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಮಂದಿರದ ಮಧ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ 16 ಸ್ತಂಭಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕಾರಣ ಇದನ್ನು ಸೋಲಾ ಖಂಬಾ ಮಸೀದಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಜವಾನಾ ಆವರಣದ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ಇದನ್ನು ಜನಾನಾ ಮಸೀದಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಮಸೀದಿಯ ದಕ್ಷಿಣ ಗೋಡೆಗೆ ಒಂದು ಬಾವಿ ಇದೆ.
ಬಿದರಿಕಲೆ ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಖ್ಯಾತವಾಗಿರುವ ಬೀದರ್ ಕುಸುರಿ ಕಲೆ. ಈ ಕಲೆಯು ಪರ್ಶಿಯಾ ದೇಶದಿಂದ ಬಹಮನಿ ಸುಲ್ತಾನರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದು ತದನಂತರ ಹೊಸ ರೂಪವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ಕುಶಲ ಕೆಲಸಗಾರರು ತಾಮ್ರ ಮತ್ತು ಸತುವಿನ ಧಾತುಗಳನ್ನು ಮಿಶ್ರಮಾಡಿ ಹೂಜಿ ಮುಂತಾದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ ಅವುಗಳ ಮೇಲೆ ಸಣ್ಣದಾಗಿ ಕೊರೆದು ಅದರಲ್ಲಿ ಬೆಳ್ಳಿಯ ತಂತಿಯನ್ನು ಕೂರಿಸಿ ಹೊಳಪು ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಈ ಬಿದರಿ ಕಲೆಗೆ ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಬಲು ಬೇಡಿಕೆಯಿದೆ.
